Gisteren zat ik een filmpje te kijken op TED.com dat meteen mijn aandacht trok toen ik het excerpt las: David Brooks, “The Social Animal.” David Brooks stipt hier bepaalde inzichten aan over de kracht van het onderbewustzijn, emoties, menselijke verhoudingen en succes. Hij doet dit op een hele laagdrempelige manier en met veel humor. Maar als je goed luistert naar de boodschap van zijn verhaal, is David Brooks hier in feite bezig met het creëren van bewustzijn over hoezeer het nodig is om het huidige paradigma te shiften (de manier waarop we nu aankijken tegen menselijke verhoudingen en succes). Als je geïnteresseerd bent kun je het filmpje hieronder kijken, maar het artikel kan ook separaat gelezen worden.

David Brooks: The Social Animal

Rationaliteit

Een aspect in het bijzonder dat me aansprak in zijn speech gaat over onze perceptie van rationaliteit. In onze maatschappij worden rationaliteit en intelligentiequotiënt gezien als belangrijkste indicatoren voor succes. Beleidsmakers maken beslissingen en benaderen werknemers vanuit een rationeel standpunt om op deze manier de beste resultaten te boeken. Werknemers worden gezien als individuen die voorspelbaar reageren op beloningen en sancties, terwijl de praktijk heeft uitgewezen dat deze manier van tegen de dingen aankijken (het oude paradigma) niet werkt. Zo heeft deze “rationele” benadering in de financiële markten er niet voor gezorgd dat financieel handelaren deden wat ze moesten doen. Het heeft er toe geleid dat de financiele markten ogeblazen werden en uiteindelijk uit elkaar klapten.

Succes

Als we het hebben over succes, onder welke omstandigheden zouden we dan het meest succesvol zijn? Stel, je scoort heel hoog op IQ testen. Waarom wordt dit gezien als een belangrijke indicator voor toekomstig succes van een individu? Waar zijn mensen met een hoog IQ goed in? In het oplossen van conceptuele problemen, in het ontdekken van patronen, maar vooral in het interpreteren van regels die gegeven worden om een bepaald vraagstuk op te lossen. Uhm, mensen met een hoog IQ zijn mensen die zich goed aan de regels kunnen houden? Ja, dat klopt. Het gaat hier om conceptuele regels. Ooit wel eens een moeilijke getallenreeks proberen op te lossen? Je telt op, deelt, vermenigvuldigt, maar komt er maar niet uit. Je kunt geen patroon ontdekken. De waarheid is echter dat alle genoemde multiple choice antwoorden bij deze specifieke vraag mogelijk zijn, zolang je je niet blind staart op gecreëerde regels rondom het probleem.

Bovenstaande omschrijving is misschien wel heel abstract. Bekijk het vanuit je eigen situatie, bijvoorbeeld op je werk. Vanuit recent onderzoek in de VS is gebleken dat, zeker onder jonge werknemers rond de 60% van de mensen niet tevreden is met hun huidige baan. Deze waarneembare trend lijkt zeer sterk samen te hangen met het steeds grotere bewustzijn van mensen dat werk en leven niet beheerst moet worden door “Industrial Engineering” en door cijfermatige data. Deze rationele benadering van werk en leven zorgt ervoor dat we ons steeds meer beperkt gaan voelen in onze persoonlijkheid. Op je werk moet je je vaak houden aan protocollen en werkinstructies en vaak zorgt de heersende bedrijfscultuur voor een bepaalde sociale druk die je gedragingen en acties beinvloed. In heel veel bedrijven zijn collega`s onder elkaar niet zich zelf. Ze zijn “professionals.” Professional wil eigenlijk zeggen: de dingen doen op de manier waarop ze van je worden verwacht. Het woord professional en intelligentie gaan daarom ook prima samen door een deur. Maar de dingen blijven doen, zoals ze van je worden verwacht kan in essentie nooit leiden tot echt succes:

Geen enkele beschaving boekte baanbrekende vooruitgang door de dingen te blijven te doen zoals ze gedaan werden.

Sterker nog: de grootste beschavingen zijn ten onder gegaan doordat ze op dezelfde voet door probeerden te gaan zoals ze decennia lang deden.

Als de perceptie van rationeel denken in onze tijd leidt tot financiële blowups, enorme kernrampen en hordes mensen die ontevreden zijn met wat ze nu eigenlijk doen….Is wat we doen dan wel zo rationeel?

Definitie van Rationaliteit

De definitie van rationaliteit zoals die in het woordenboek wordt gegeven:

rationaliteit
1) Berekenbaarheid 2) Meetbaarheid 3) Redelijkheid 4)Verstandelijkheid

Als we nu eens de nadruk zouden leggen op Verstandelijkheid en Redelijkheid, die door middel van berekenbaarheid en meetbaarheid ondersteund kunnen worden, in plaats van andersom, dan zetten we al een stap in de goede richting.

Dit kan leiden tot een aantal inzichten:

• Rationaliteit is geen doel op zich, rationaliteit is een tool die je kan helpen om visie te vertalen naar werkelijkheid.
• Als je weet hoe je als individu waarde kunt toevoegen aan het collectief door dingen te doen die je leuk vind is de som der delen veel groter dan wanneer we dingen doen omdat het van ons verwacht wordt dat we die dingen doen.
• Als we weten dat op dezelfde manier door gaan als nu leidt tot de vernietiging van ons ecosysteem, dan is op dezelfde voet doorgaan irrationeel.
• Rationele benadering van financiele markten moet een tool zijn en geen doel op zich.
• Je bent succesvol wanneer je je goed voelt bij de dingen die je doet

Ik deed daarnet even Googelen en tot mijn verbazing kwam als een van de eerste zoekresultaten de songtekst tegen van een van mijn favoriete bands, NOFX met het nummer “The Irrationality of Rationality.” Het nummer an zich is geen muziekaal hoogstandje, maar de lyrics vind ik dan wel weer tekenend:

“Dan, the company man, felt loyalty to the corp.
After 16 years of service, and a family to support
He actually started to believe
the weaponry and chemicals were for national defense.
‘Cause Danny had a mortgage, and a boss to answer to.
The guilty don’t feel guilty, they learn not to.”